Çöl kaktüsü, Kaktüsgiller familyasından olup kalın gövdesi ve yassılaşmış, sulu ve dikenli yapısıyla bilinen çiçekli bir bitki türüdür. Genellikle çöllerde ve tropikal bölgelerde yetişir. Çölde yetişen bu kaktüslerin en büyüğüne "saguaro" denir. Bu kaktüslerin boyları 12 metreye kadar, bazı türleri ise 15 metreye kadar uzayabilmektedir. Çöl kaktüsleri, çok fazla yağış ve su istemeyen bitki çeşitlerindendir.

Çöl kaktüsleri, adından da anlaşılacağı gibi sıcak bölgelerde yetişir. Bu bitkilerin kökleri çok kalın ve boyları oldukça uzundur. Ayrıca bu kaktüslerin bolca ele batan sivri ve sert dikenleri bulunur. Bu özellikleri diğer bitkilerden ayıran önemli bir özelliktir. Özellikle bazı çöl kaktüsleri türleri zehirli olabilir. Kaktüslerin dikenleri deriye battığında hem çok ağrılı hem de çıkması çok zordur.

Kaktüs denince ilk akla gelen özelliklerinden biri radyasyon emici olmalarıdır. Aynı zamanda Amerikan filmlerinde, çölde susuz kalmış insanların kaktüsleri bir kurtarıcı olarak kullanmalarıyla da bilinir. Son zamanlarda yapılan araştırmalara göre, kaktüsler radyasyon ışınlarını kendi üzerinde toplayıp kötü etkileri yok edebilir.

Çöl kaktüslerinin en fazla bulunduğu bölgeler Amerika ve çevresindeki adalar ile Meksika’dır. Bu bitkilerin en az 5000 türü olduğu söylenir. Aynı zamanda dünyanın en kurak çölü olan Şili'nin kuzeyinde de çok sayıda kaktüs çeşidi bulunur. XVII. yüzyılda yaşamış olan Belçikalı fiziksel araştırmacı, ilk bitkisel materyal sentezi ile ilgili araştırma yapan kişidir. Bu araştırmacının amacı, kaktüslerin güneş ışığı altında fotosentez yaparak kendi besinlerini ürettiğini iddia etmektir. Çünkü kaktüslerin yetişebilmesi için toprağa, suya, minerallere ve güneş ışığına ihtiyaç vardır.

Çöl kaktüslerini diğer bitkilerden ayıran bir diğer özellik, kendine has bir solunum tekniği geliştirmiş olmalarıdır. Çöl kaktüsleri, diğer bitkilerin aksine geceleyin havadan gözenekleri açıkken suyu tutarak depo ederler. Gündüzleri ise su kaybını önlemek için gözeneklerini kapatırlar. Bu yöntem sayesinde kaktüsler, diğer ağaç türlerine göre otuzda bir kadar terlerler. Bu özellikleri, çöl kaktüslerini uzun süre çöl şartlarında hayatta kalabilen bitkiler yapar.

Çöl kaktüsleri, diken şeklindeki yaprakları ile yüzey alanını en aza indirirler. Bu kaktüslerin terlemeyi azaltan yapısı sayesinde, çölde uzun süre susuz kalan ve ölümle burun buruna gelmiş insanlar için çok değerli bir su kaynağıdır. Özellikle Arizona çölündeki dev kaktüslerin bir su istasyonu vazifesi gördükleri söylenir. Bu sayede birçok kuş ve diğer canlıların hayatını kurtarırlar. Eğer düzenli bakım görürlerse, çöl kaktüsleri her yıl çiçek açabilirler. Uzun süre su alamayan çöl kaktüsleri, bir süre sonra uykuya geçerler ve kendilerini koruma altına alırlar.

Çöl kaktüslerinin bazı türleri hem besin hem de ilaç kaynağı olarak kullanılır. Kaktüsler çok fazla bakım istemedikleri için evinizin bir köşesinde rahatlıkla bulundurabilirsiniz. Güzel görüntüsü olan bu bitkileri üç yılda bir saksılarını değiştirip evinizi doğal bir kaktüs bahçesine çevirebilirsiniz. Radyasyonu emen bu canlılar, bilgisayar ve televizyon bulunan odalarda bulundurulması uzmanlarca önerilmektedir.